Ateizm, Agnostycyzm, Teizm i reszta

English version of this article can be found here.

Rzecz bardzo smutna, aczkolwiek boleśnie prawdziwa – liczba osób, które wykazują fundamentalny brak zrozumienia podstawowych terminów, a które mimo to udzielają się publicznie – jest wprost zatrważająca.

Sam termin ‘Ateizm’ jest źle traktowany i tratowany nawet przez samych ateistów – niektórzy twierdzą, iż jest to światopogląd (lub, że jest jego bezpośrednim źródłem), inni twierdzą, że ateizm jest alternatywą dla agnostycyzmu i teizmu. Są ludzie szerzący błędny pogląd jakoby ateizm wzajemnie się z agnostycyzmem wykluczał. Są jeszcze i tacy, którzy starają się siłą dorzucić do definicji elementy, które w ostatecznym rozrachunku okazują się być tylko końmi trojańskimi mającymi ułatwić atak na i dyskredytację ateizmu.

Ten artykuł stawia sobie za cel wyłożyć i wyjaśnić pewne podstawowe definicje i zasady tak by ateiści nie marnowali kolejny stu wątków na dyskusję o czymś, co już dawno jest uznane za standard.

Zacznijmy od łaciny i greki:

Teizm  – wiara w (osobowego) boga
A – nie,bez, oznaczający zaprzeczenie, brak
Ateizm – bez wiary w (osobowego) boga
Deizm – wiara w tak zwaną ‘Pierwszą Przyczynę‘, niekoniecznie osobową lub świadomą, nieinterweniującą siłę stwórczą.

Gnostycyzm –  związany z wiedzą o samym sobie, początkowo gnostycyzm był ruchem przed- i  wczesnochrześcijańskim, przypominającym nieco buddyzm, wedle doktryn którego człowiek powinien poszukiwać ‘gnozy’ – ostatecznej wiedzy o sobie, świecie i (w chrześcijaństwie) o Bogu. Istniało wiele odłamów gnostycyzmu, które jednak zostały wchłonięte przez manicheizm. We współczesnej filozofii gnostycyzm to postawa charakteryzująca się pełną i absolutną wiedzą, pewnością – przede wszystkim tyczącą się istnienia Boga.

Agnostycyzm – na poziomie leksykalnym znaczy “bez gnostycyzmu”, czyli twierdzi, że idealna, absolutna wiedza jest nieosiągalna. Jeśli chodzi o istnienie boga agnostycyzm twierdzi, że nie jesteśmy tego w pełni pewni.

Agnostycyzm huxleyowski – bardzo często (lecz nieprawidłowo) upraszczany do ‘agnostycyzmu’. Wywołuje wiele dysput, przede wszystkim w związku z niskim poziomem zrozumienia konceptu u ludzi nim się posługujących. “Wynaleziony” przez Tomasa Huxleya – twierdzi, że istnienie boga jest poza naszym zrozumieniem i nie jesteśmy w stanie stwierdzić (wiedzieć) czy bóg istnieje czy nie.

Apateizm – pozycja pozostawiana apatycznym względem twierdzeń o istnieniu bądź nieistnieniu boga ze względu na przekonanie, iż owe twierdzenia pozostają bez wpływu na ludzkie życie (w szczególności życie apateisty).

KAŻDE TWIERDZENIE POWINNO BYĆ ROZPATRYWANE W RELACJI DO KONKRETNEJ DEFINICJI BOGA.

Bóg – pisany wielką literą B – osobowy, zazwyczaj chrześcijański, bóg

bóg – pojęcie ogólne, może być osobowy lecz zazwyczaj nie jest

Istnieje wiele różnych konceptów bóstw wraz z różnymi ich definicjami. Bóg jako hiper-wyidealizowana forma projekcji samego siebie na wszechświat istnieje w taki wielu formach jak wiele ludzi w owego Boga wierzy. W tej postaci bóg wygląda jak wyidealizowana super-wersja nas samych. Jest to główna przyczyna dla której bóg tak dobrze zna wierzącego, zgadza się z jego poglądami i zazwyczaj nienawidzi tych samych ludzi.

Tak więc podczas rozmowy z osobą wierzącą pierwszą rzeczą, na którą należy zwrócić uwagę to definicja boga, której owa osoba używa. W innym wypadku ryzykuje się stratę czasu na dyskusję, która będzie trafiać obok a nie do rozmówcy właśnie z uwagi na fakt, że dyskusja ta będzie na dwa różne tematy.

ATEIZM

Może zostać sklasyfikowany ze względu na ciężar dowodu.

Ciężar dowodu – obowiązek (ciążący na stronie w dyskusji) dostarczenia wystarczającego uzasadnienia dla swojej pozycji

Słaby ateizm – “Nie wierzę, że bóg istnieje”, lub w bardziej formalnej postaci – “ODRZUCAM TWIERDZENIE <<Bóg Istnieje>> ZE WZGLĘDU NA NIEWYSTARCZAJĄCE DOWODY“. Jest to odrzucenie twierdzenia i jako takie nie jest obarczone ciężarem dowodu.

Silny ateizm – “Wierzę, że (ten) bóg nie istnieje” – pozycja wysuwana zazwyczaj względem konkretnej definicji boga (np. chrześcijańskiej), obarczona ciężarem dowodu tak więc każdy wysuwający takie twierdzenie jest zobowiązany dostarczyć jakieś dowody (materialne, logiczne, etc) na poparcie swoich tez.

Przykładowo: “Chrześcijański Bóg nie istnieje ponieważ jest wewnętrznie sprzeczny logicznie”.

Agnostycyzm HuxleyowskiHuxley zdefiniował swój agnostycyzm jako naszą wrodzoną niezdolność tego by posiąść wiedzę na temat istnienia bądź nieistnienia boga. Można rozróżnić:

Słaby agnostycyzm huxleyowski – jest niemożliwym wiedzieć czy bóg istnieje, ale być może będzie to możliwe w przyszłości

Mocny agnostycyzm huxleyowski – jest niemożliwym wiedzieć czy bóg istnieje i nigdy nie będzie to możliwe.

GNOSTYCYZM i ATEIZM

Gnostycyzm i Ateizm nie są częściami tego samego spektrum, nie operują na tej samej dziedzinie, nie mówią o tym samym.

(A)Gnostycyzm mówi o WIEDZY

(A)Teizm mówi o WIERZE

Wiedza jest bardzo specyficznym podzbiorem wiary  – tak bardzo specyficznym, iż posiada swój własny ‘przedział’.

W związku z powyższym można zdefiniować cztery odrębne postawy, które człowiek może przyjąć:

GNOSTYCZNY TEIZM – wierzę w boga i wiem, że istnieje LUB Akceptuję twierdzenie “Bóg Istnieje” i jestem na 100% pewny, że się nie mylę.

AGNOSTYCZNY TEIZM – wierzę, że bóg istnieje ale nie wiem tego na pewno LUB akceptuję twierdzenie “Bóg Istnieje” ale nie jestem tego w 100% pewien.

AGNOSTYCZNY ATEIZM – nie wierzę w to, że bóg istnieje ale nie wiem tego na pewno LUB odrzucam twierdzenie “Bóg Istnieje” ale mogę się mylić.

GNOSTYCZNY ATEIZM – nie wierzę w boga i wiem, że nie istnieje LUB odrzucam twierdzenie “Bóg Istnieje” i jestem na 100% pewny, że się nie mylę.

Zarówno gnostyczny teizm jak i gnostyczny ateizm uzurpują sobie prawo do wiedzy absolutnej. Jest to również charakterystyczne dla Mocnego agnostycyzmu huxleyowskiego. Ponieważ w praktyce wiedza absolutna jest nieosiągalna stanowiska te są po prostu bezużyteczne. O ile definicja boga nie jest wystarczająco konkretna i może być lub nie być odrzucona na bazie logicznego rozumowania – te stanowiska są kompletnie nie do obrony.

Najpowszechniejszym z wymienionych stanowisk jest agnostyczny teizm mimo, że wielu ludzi ma tendencję do mylenia ich wiary i przekonań z wiedzą. Kiedy jednak poddać ich presji kolejnych, coraz bardziej szczegółowych pytań, sporo ludzi przyznaje, że trzeba mieć ‘wiarę’ i że w istocie owej wiedzy nie posiadają.

Ogólnie najlepszym dla ateisty stanowiskiem jest agnostyczny ateizm. Nie istnieją wystarczające dowody na to, by zaakceptować twierdzenia o istnieniu boga ale nie wiemy z pewnością, że nie istnieje i w związku z tym możemy się mylić. Możemy nawet uwierzyć o ile odpowiedni materiał dowodowy zostanie nam zaprezentowany. Do  tego czasu nie ma dobrych powodów dla których mielibyśmy wierzyć.

Warto również zaznaczyć, że WIARA nie oznacza automatycznie ‘CZCI‘. Jeśli przykładowo któregoś dnia Chrześcijański bóg objawił by się każdemu człowiekowi na świecie, racjonalni ludzie zapewne uwierzyli by w to, że istnieje, ale biorąc pod uwagę problem zła jest bardzo wątpliwe, że byśmy takiego boga czcili.

I na koniec:
DEIZM – w ogólności wiara w istnienie ‘boga’ – siły sprawczej rezydującej poza przestrzenią i czasem, która stworzyła Osobliwość wraz z mechanizmem Big Bangu, wprawiła całe to ustrojstwo w ruch i wycofała się (może nawet umarła). Nie interweniuje, nie odpowiada na modlitwy, nie czyni absolutnie niczego w ramach kontinuum czasoprzestrzennego Wszechświata. Ewolucja, biogeneza i cała reszta były przez owego ‘boga’ zaplanowane, ale to tyle. DEIZM NIE WYMAGA BOGA OBDARZONEGO ŚWIADOMOŚCIĄ!

Bóg deistów to bohater argumentu ‘z pierwszej przyczyny‘.  Fakt ten jest szczególnie ważny dla ateistów ponieważ wielu wierzących założy istnienie takowego boga, ‘udowodni’ je a następnie dokona niebywałego skoku logicznego twierdząc, że to musi być Bóg lub Allah, etc. Typowa praktyka apologetów pokroju W.L Craiga.

Biorąc pod uwagę, że ateizm to odrzucenie stanowiska, należy podkreślić iż NIE JEST TO ŚWIATOPOGLĄD.

Ateizm nie ma dogmatów, doktryn, reguł, założeń, żadnych filozoficznych konkluzji, ceremoniałów, rytuałów, szat, nic z tych rzeczy.

Ateizm jest odrzuceniem twierdzenia/stanowiska i nic ponad to. Kilka analogii:

• Ateizm jest wiarą tak jak WYŁĄCZONY jest kanałem telewizyjnym.
• Ateizm jest wiarą tak jak ŁYSY jest kolorem włosów.
• Ateizm jest wiarą tak jak ABSTYNENCJA jest pozycją łóżkową.

Jeśli zdefiniujemy twierdzenia o bogu jako coś do sprzedaży – ateiści po prostu nie kupują tego, co starają się im sprzedać teiści. Ateiści nie starają się sprzedać czegoś przeciwnego towarom teistów.

Wielu ateistów ma swój światopogląd lub jakąś osobistą filozofię. Prawdopodobnie każdy człowiek ma. Jest to jednak jedynie korelacja a nie relacja przyczynowo-skutkowa.

Ktoś jest ateistą i w tym samym czasie przykładowo – humanistą. Światopogląd i/lub filozofia pochodzą z innych źródeł, nie są rezultatem ateizmu.

Istnieje wiele różnych stanowisk do wyboru. Jeśli masz potrzebę znalezienia nazwy dla swojego stanowiska, powinieneś na początek sprawdzić:

• humanizm, zwłaszcza świecki humanizm
• racjonalizm
• sekularyzm
• sceptycysm
• transhumanizm
• naturalizm
• obiektywizm (unikać Ayn Rand)
• pragmatyzm
• wolnomyślicielstwo
• etc

Termin ‘ATEIZM’ powinien być jak najbardziej syntetyczny by uniknąć

1. oskarżeń jakoby ateizm był kolejną religią
2. oskarżeń jakoby ateizm był wiarą
3. oskarżeń jakoby ateiści czcili naukę
4. unikać ciężaru dowodu
5. nie dawać teistom do ręki narzędzi do wyśmiewania ateizmu

I pamiętajcie – jeśli rozpowiadacie naokoło, że macie 100% pewność, absolutną wiedzę na temat nieistnienia boga, wyglądacie DOKŁADNIE tak samo jak teiści. Jedyną różnicą jest tylko to, na temat czego jesteście nieracjonalnie uparci.

About +AdamZielinski

Nocturnal primate - dumb as I am now it used to be worse.

‹ Judge as much as you want

Wordsmithery ›

Tagged with: agnostycyzm, ateizm, ciężar dowodu, czym jest bóg, czym się różni ateista od agnostyka, definicja boga, deizm, gnostycyzm, kościół katolicki jezus, nie jestem ateistą jestem agnostykiem, onus probandi, postawy, wiara w boga
Posted in activism, atheism, cc-by-sa, creative, education, ignorance, religion, science, stupidity